Endokannabinoidy w organizmie człowieka – anandamid i 2-AG jako naturalne neuroprzekaźniki

Choć konopie kojarzą się głównie z fitokannabinoidami takimi jak THC i CBD, warto wiedzieć, że człowiek sam produkuje podobne substancje – tzw. endokannabinoidy. Są one częścią układu endokannabinoidowego (ECS) i pełnią funkcję neuroprzekaźników oraz modulatorów fizjologicznych, wpływając na ból, nastrój, apetyt, pamięć, sen czy reakcję immunologiczną.

Dwa najważniejsze endokannabinoidy to:

• Anandamid (AEA)

• 2-arachidonoiloglicerol (2-AG)

Czym są endokannabinoidy?

Endokannabinoidy to naturalnie syntetyzowane przez organizm związki lipidowe, które aktywują receptory kannabinoidowe CB1 i CB2. W przeciwieństwie do klasycznych neuroprzekaźników, nie są magazynowane w pęcherzykach synaptycznych, lecz powstają „na żądanie”, czyli w odpowiedzi na konkretne potrzeby fizjologiczne.

Anandamid – „cząsteczka błogości”

Anandamid (AEA) został odkryty w 1992 roku i nazwany od sanskryckiego słowa ananda, czyli „błogość, szczęście”. Jest częściowym agonistą receptorów CB1, a w mniejszym stopniu CB2.

Rola anandamidu:

• Reguluje nastrój – działa podobnie do serotoniny czy dopaminy.

• Uczestniczy w procesach uczenia się i pamięci.

• Moduluje odczuwanie bólu.

• Wpływa na sen, apetyt i motywację.

• Bierze udział w regulacji lęku – niedobór anandamidu wiązany jest z zaburzeniami lękowymi.

Anandamid działa krótko – po związaniu z receptorem jest szybko rozkładany przez enzym FAAH (hydrolazę amidową kwasów tłuszczowych). To właśnie ten enzym jest celem niektórych leków (i działania CBD), które wydłużają aktywność anandamidu.

2-AG – drugi główny endokannabinoid

2-arachidonoiloglicerol (2-AG) został odkryty nieco później (1995) i jest bardziej obfity w mózgu niż anandamid. Jest pełnym agonistą receptorów CB1 i CB2, co czyni go silniejszym aktywatorem ECS.

Rola 2-AG:

• Reguluje odporność i stan zapalny (poprzez receptory CB2).

• Wpływa na motorykę i neuroprotekcję.

• Uczestniczy w kontroli stresu i neuroprzekaźnictwie GABA i glutaminianu.

• Wspomaga procesy plastyczności synaptycznej, czyli zdolności neuronów do adaptacji.

2-AG jest rozkładany przez enzym MAGL (monoglicerydolipaza), a jego nadmiar lub niedobór może wpływać na podatność na depresję, padaczkę, stany zapalne czy choroby neurodegeneracyjne.

Jak działają endokannabinoidy?

Endokannabinoidy nie działają w klasyczny sposób „przekaźnik – receptor – odpowiedź”. Mają mechanizm wsteczny, co oznacza, że:

• Powstają w neuronie postsynaptycznym (odbierającym sygnał).

• Przemieszczają się „do tyłu” przez szczelinę synaptyczną.

• Wiążą się z receptorami CB1 znajdującymi się w neuronie presynaptycznym (wysyłającym sygnał).

• Ich aktywacja hamuje dalsze uwalnianie neuroprzekaźników – np. glutaminianu (pobudzającego) czy GABA (hamującego).

Dzięki temu ECS pełni funkcję regulatora aktywności mózgu, chroniąc go przed nadmiernym pobudzeniem lub hamowaniem.

Znaczenie endokannabinoidów w zdrowiu i terapii

Zaburzenia działania anandamidu i 2-AG są wiązane z wieloma schorzeniami:

• depresją i lękiem,

• przewlekłym bólem,

• padaczką,

• stwardnieniem rozsianym,

• chorobami zapalnymi jelit,

• otyłością i zaburzeniami metabolicznymi.

Terapie konopne (np. marihuana medyczna) mają na celu wsparcie ECS poprzez dostarczanie fitokannabinoidów, które naśladują lub modulują działanie anandamidu i 2-AG. Przykład:

• THC działa jak silniejsza wersja anandamidu.

• CBD wydłuża aktywność anandamidu przez hamowanie FAAH.

Sytuacja prawna w Polsce

• ✅ Medyczna marihuana jest legalna w Polsce na receptę i stosowana m.in. w terapii bólu, padaczki, zaburzeń lękowych i chorób neurodegeneracyjnych.

• ❌ Uprawa konopi indyjskich (z THC > 0,3%) pozostaje nielegalna, nawet na własny użytek.

• ✅ Nasiona konopi są legalne, ale tylko jako produkty kolekcjonerskie – ich kiełkowanie i uprawa są zabronione.

• ✅ Produkty CBD z THC ≤ 0,3% są legalne i dostępne bez recepty (jako suplementy, kosmetyki, olejki itp.).